Kompulsif Satın Alma Davranışının Nöropsikolojik Test Profili: 50 Yaş ve Üzeri Tüketiciler Üzerinde Bir Araştırma

Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology Vol.7 Issue.3

Doi:10.35365/ctjpp.25.3.08

ARAŞTIRMA YAZISI / RESEARCH ARTICLE

Kompulsif Satın Alma Davranışının Nöropsikolojik Test Profili: 50 Yaş ve Üzeri Tüketiciler Üzerinde Bir Araştırma

Neuropsychological Test Profile of Compulsive Buying Behavior: A Study on 50-Year-Old and Over Consumers

Ayşe Bican Şen¹, Aybeniz Akdeniz Ar²

Öz:

Bu çalışma ile kompulsif satın alma davranışının nöropsikolojik test profilinin ortaya çıkarılmasında 50 yaş ve üzeri tüketicilere yer verilerek alan yazına katkı sağlanması amaçlanmıştır. Bursa Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Polikliniği’nde yürütülen ve vaka-kontrol çalışması olarak tasarlanan araştırma vaka grubu 33, kontrol grubu 33 olmak üzere toplam 66 katılımcı ile tamamlanmıştır. Çalışmada gruplara Standardize Mini Mental Durum Testi (SMMT), Minnesota Dürtü Kontrol Bozukluğu Görüşme Ölçeği (MIDI) ile birlikte yürütücü işlevlerin değerlendirilmesinde Wisconsin Kart Eşleme Testi (WKET) ve Stroop Testi Çapa Formu (ST), karar verme davranışının ölçümlenmesinde ise Iowa Kumar Testi (IKT) uygulanmıştır. Analizlerde betimsel istatistikler elde edilmiş, ki-kare testi, Shapiro-Wilk testi, normal dağılım gösteren ölçümlerde t testi, normal dağılım göstermeyen ölçümlerde Mann-Whitney U testi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarında WKET’in alt puan türleri olan “Toplam yanlış sayısı, Tamamlanan kategori sayısı, Toplam perseveratif tepki sayısı, Toplam perseveratif olmayan hata sayısı, Perseveratif hata yüzdesi, İlk kategoriyi tamamlamada kullanılan tepki sayısı, Kavramsal düzey tepki sayısı” gruplara göre anlamlı düzeyde farklılıklar göstermiştir. ST’nin ilk üç bölümünün tamamlanma süreleri, hata ve spontan düzeltme sayıları ile IKT’nin bölüm düzeyindeki puanlarında üçüncü, dördüncü ve beşinci blok net puanlarının yine gruplara göre anlamlı düzeyde farklılıklar taşıdığı saptanmıştır. Bulgular kompulsif satın alma davranışı gösteren grubun yürütücü işlev ve karar verme performanslarının kontrol grubuna göre daha düşük olduğunu ortaya koymaktadır. Elde edilen sonuçlar literatür bağlamında tartışılarak öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: 50 yaş ve üzeri, Kompulsif satın alma, Nöropsikoloji, Yürütücü işlev, Karar verme, Vaka-kontrol çalışması.

* This study was produced from a PhD thesis.

¹Dr., Bandırma Onyedi Eylül University, Institute of Social Sciences, Department of Marketing, Balıkesir, Türkiye, E-mail: [email protected], Orcid Id: 0000-0003-2674-7893

²Prof. Dr., Bandırma Onyedi Eylül University, Faculty of Economics and Administrative Sciences, Department of Production Management and Marketing, Balıkesir, Türkiye, E-mail: [email protected], Orcid Id: 0000-0001-6935-2918

Address of Correspondence/Yazışma Adresi: Ayşe Bican Şen, Bandırma Onyedi Eylül University, Institute of Social Sciences, Bandırma Onyedi Eylül University Central Campus, 10200 Bandırma/Balıkesir, E-mail: [email protected]

Date of Received/Geliş Tarihi: 04.03.2025, Date of Revision/Düzeltme Tarihi: 22.07.2025, Date of Acceptance/Kabul Tarihi: 29.07.2025, Date of Online Publication/Çevirimiçi Yayın Tarihi: 22.09.2025

Citing/Referans Gösterimi: Şen, A. B. & Ar, A. A. (2025). Neuropsychological Test Profile of Compulsive Buying Behavior: A Study on 50 Years and Over Aged Consumers. Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology, 7(3), 285-294.

© 2025 Yazar (lar). Kıbrıs Ruh Sağlığı Enstitüsü / Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi (www.ktppdergisi.com) tarafından yayınlanmıştır. Bu makale, Creative Commons Attribution 4.0 lisansının hüküm ve koşulları altında dağıtılan, orijinal çalışmanın uygun şekilde alıntılanması ve ticari amaçla kullanılmaması koşuluyla, herhangi bir ortam veya formatta kullanıma, paylaşmaya, uyarlamaya, dağıtmaya ve çoğaltmaya izin veren açık erişimli bir makaledir. https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/